تست کاربردپذیری در واقع مجموعه تعامل‌های افراد واقعی به هنگام استفاده از وب‌سایت و اپلیکیشن می‌باشد. به زبان دیگر با انجام تست کاربردپذیری به‌راحتی می‌توان کنش‌ها و واکنش‌های کاربران واقعی را در صفحات وب‌سایت یا اپلیکیشن نسبت به مطالب و عملکرد وب‌سایت متوجه شد.
چه با ابزارهایی مثل هاتجر و کلریتی مایکروسافت نحوه تعامل کاربران با سایت را ضبط و آنها را تماشا کنید و یا اینکه یک آزمایشگاه با تجهیزات ردیابی چشم هم اجاره کنید؛ بدون شک آزمایش تست کاربردپذیری یک گام ضروری در جهت ایجاد یک تجربه مؤثر، کارآمد و لذت‌بخش برای کاربران است.
فهرست مطالب
usability testing چیست؟
تست کاربردپذیری یا Usability در واقع یک روش بسیار مؤثر برای انجام آزمایش عملکرد یک وب‌سایت، برنامه یا سایر محصولات دیجیتالی است. این تست با مشاهده کاربران واقعی انجام می‌شود تا به بهبود عملکرد وب‌سایت کمک کنند.
هدف از انجام تست، کمک به پیداکردن مشکلات و کشف فرصت‌هایی در جهت بهبود خدمات وب‌سایت یا اپلیکیشن است که باعث می‌شود در مورد کاربران اطلاعات بیشتری کسب شود.
تمامی فعالیت‌های آزمایشی که روی وب‌سایت‌ها انجام می‌پذیرد؛ زیرمجموعه عناوینی چون تست کاربردپذیری و یا تست کاربردپذیری وب‌سایت است. این دو عبارت می‌توانند به‌جای یکدیگر نیز قرار بگیرند. در واقع تست کاربردپذیری را در تمامی صفحات وب‌سایت انجام می‌دهند.
تست کاربردپذیری چگونه است؟
همان‌طور که می‌دانید تست کاربردپذیری، به انجام تست‌های گوناگونی گفته می‌شوند که بر روی کنش‌ها و واکنش‌های کاربران در جهت بهبود کاربرپسند بودن یک محصول می‌گویند.
این تست توسط کاربران واقعی انجام می‌شود که در نتیجه این تست موضوعاتی آشکار می‌شود که به سختی توسط طراحان محصول شناسایی می‌شود. اغلب، دانش عمیق می‌تواند طراحان، بازاریابان و صاحبان محصول را نسبت به مشکلات کاربردپذیری وب‌سایت کور کند.
از این رو استفاده از کاربران جدید برای انجام آزمایش سایت شما و یا مشاهده نحوه استفاده افراد واقعی از آن، راه‌های مؤثری برای تعیین عملکرد بهتر وب‌سایت است که توسط بازدیدکنندگان انجام می‌شود. اهداف تست کاربردپذیری به شرح زیر است:
- شناسایی مشکلات طراحی محصول و خدمات
- کشف فرصت‌های جدید برای بهبود تجربه کاربر
- کشف اطلاعات دقیقی از رفتار و عملکرد بازدیدکنندگان
- یادگیری نحوه کار با سایت
- انجام اقدامات اصلی موردنیاز
- ایجاد یک تجربه کاربردی و کارآمد
این نوع تحقیقات که با آزمایش بر روی عملکرد و واکنش‌های کاربران انجام می‌شوند؛ برای ایجاد محصولات جدید یا به‌روزرسانی‌های طراحی جدید بسیار مهم است. در صورتی که از این تست‌ها بهره نبرید؛ احتمال دارد در فرایند طراحی UX دچار مشکل شوید.
8 مزیت برتر تست کاربردپذیری وب‌سایت
تست کاربردپذیری بدون در نظر گرفتن اینکه در چه مرحله‌ای از توسعه هستید، از مرحله پروتوتایپ تا محصول نهایی، می‌تواند استفاده شود. همچنین با تکرار تست کاربردپذیری، تجربه کاربران را مورد آزمایش قرار داده تا محصول نهایی را بهبود دهید.
استفاده از تست کاربردپذیری در موارد زیر به شما کمک می‌کند:
1- اعتبارسنجی پروتوتایپ
استفاده از تست کاربردپذیری به شما کمک می‌کند عملکرد و کنش‌های مختلف کاربران را در مراحل اولیه توسعه، قبل از اینکه در مورد جزییات محصول تصمیم نهایی بگیرید آزمایش کنید. انجام این تست سؤالاتی را در ذهن شما مانند آیا آنها درک می‌کنند که شما در حال انجام چه کاری هستید یا آیا آنها هدف محصول را می‌بینند؛ پاسخ می‌دهد.
در ابتدا آزمایش روی یک پروتوتایپ می‌تواند مفهوم (concept) شما را تأیید کند و به شما کمک کند قبل از اینکه پول زیادی برای ساخت محصول کامل خرج کنید، برای عملکردهای آینده برنامه‌ریزی داشته باشید.
2- محصول انتظارات را برآورده می‌کند؟
پس از تکمیل محصول، تست کاربردپذیری را دوباره بر روی کاربران انجام دهید تا مطمئن شوید که همه چیز طبق پیش‌بینی‌های انجام شده است.
آیا کاربران در استفاده از محصول مشکلی ندارند؟
آیا باید موردی را به رابط کاربری محصول اضافه یا کم کنیم؟
3- جریان‌های پیچیده (complex flows) را شناسایی کنید.
اگر عملکردهایی در سایت شما وجود دارد که نیاز دارد کاربران چندین مرحله را طی کنند تا هدف مدنظر را انجام دهند؛ (مانند فرایند خرید)، ضروری است که آزمایش کاربردپذیری را انجام دهید تا کاملا مطمئن شوید که این فرایندها تا حد امکان ساده و شهودی هستند.
4- شناسایی نقاط کور صفحه
ابزارهایی مثل نقشه حرارتی (heat map) ممکن است این را نشان دهد که افراد به بخش مهمی از یک صفحه توجه نمی‌کنند در حالی که برای شما مهم هست کاربر آن بخش از صفحه را مشاهده و عکس‌العملی نسبت به آن داشته باشد.
تست کاربردپذیری این کمک را می‌کند که چرا آن بخش نادیده گرفته شده است و چه کارهایی برای آن می‌توان انجام داد.
5- خطاهای جزئی شناسایی می‌شود.
وقتی از تعدادی کاربر می‌خواهید با صفحات محصول کار نمایند مواردی همچون لینک‌های شکسته، اشتباهات نگارشی و املایی، خطاهایی در سایت و… گزارش خواهد شد.
شاید این جزییات اهمیت زیادی نداشته باشد، اما در مجموع به حرفه‌ای و قابل اعتماد بودن سایت کمک زیادی خواهد نمود.
6- توسعه محصول برای کاربر
دانشی که افراد برای توسعه محصول استفاده می‌کنند را معمولا افرادی که از آن محصول استفاده می‌کنند نداشته و این یک موضوع طبیعی هست.
تست کاربردپذیری به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا محصول را از دید یک کاربر معمولی که دانش فنی ندارد مشاهده کنند. این باعث می‌شود تا محصولی که توسعه می‌دهند مناسب آن افراد باشد.
7- برای تغییر خرید کنید
دانستن مشکلات محصول با مشکلاتی که کاربران هنگام استفاده از آن دارند متفاوت است. وقتی کاربر موضوعی را اشتباه درک می‌کند باید آن را رفع نماییم.
با استفاده از ویدئوهایی که از تست کاربردپذیری تهیه شده است می‌توان تیم توسعه را برای بهبود محصول متقاعد کرد و تجربه بهتری را برای کاربران از محصول ایجاد نمود.
تست کاربردپذیری چی نیست؟
چندین ابزار ux وجود دارد که به بهبود تجربه مشتری کمک می‌کند اما واقعاً واجد شرایط «ابزارهای تست کاربر» نیستند زیرا به صراحت تجربه کاربران واقعی را گزارش نمی‌کنند.
تست A /B
تست A/B روشی برای آزمایش چندین نسخه از یک صفحه وب است تا ببینید کدام یک مؤثرتر است. برخلاف تست کاربردپذیری که رفتار کاربر را مشاهده و بررسی می‌کند؛ تست A/B می‌تواند به اعتبارسنجی عملکرد یک رویکرد خاص بپردازد. اما به خاطر داشته باشید که نمی‌تواند علت آن را نیز برای شما بازگو کند.
Focus groups
در این حالت محققان، گروهی از افراد را دور هم جمع می‌کنند تا در مورد یک موضوع خاص با هم بحث کنند. هدف محققان در این حالت بیشتر مطلع شدن از نظرات مردم در مورد محصول یا خدمات است نه آزمایش کاربردپذیری آن.
نظرسنجی
نظر سنجی بخشی از آزمایش کاربردپذیری محسوب نمی‌شود زیرا به توسعه‌دهندگان نمی‌توانند بازدیدکنندگان سایت را در عمل مشاهده کنند. از نظرسنجی‌ها برای سنجش تجربه کاربر استفاده می‌شود.
Heat map
ابزارهای Heat Mapping با نشان‌دادن بخش‌هایی از صفحه سایت که بیشترین و کمترین محبوبیت را دارند نمایش بصری از نحوه حرکت کاربران در سراسر صفحه را ارائه می‌دهند. این نقشه‌ها به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا نقاط توجه کاربران در نرم افزار را مشاهده کنند. اما به خاطر داشته باشید که این بررسی‌ها هنوز از نظر فنی آزمایش کاربردپذیری محسوب نمی‌شود.
تست پذیرش کاربر
اغلب آخرین مرحله از فرایند تست نرم‌افزار، تست پذیرش کاربر است که در آن کاربران مجموعه‌ای از مراحل کالیبره شده را برای اطمینان از عملکرد صحیح نرم‌افزار طی می‌کنند. این یک تست فنی QA(تضمین کیفیت) است و راهی برای ارزیابی کاربرپسند و کارآمد بودن محصول نیست.
تست توسط افراد درون سازمانی
افراد شرکت شما احتمالا همیشه نرم‌افزار را آزمایش می‌کنند؛ اما این تست کاربردپذیری نیست. کارمندان در واقع نمی‌توانند نتایج را مانند کاربران واقعی نرم افزار صادقانه ارائه دهند.
آیا تست کاربردپذیری با تست کاربر متفاوت است؟
تشخیص تفاوت بین تست کاربردپذیری و تست کاربر برای اکثر توسعه‌دهندگان، مدیران پروژه و حتی طراحان UX گیج‌کننده است.
برخی افراد بر این باورند که نتیجه آزمایش بر روی کنش‌های کاربران در واقع فرآیند تأیید تقاضا برای استفاده از یک محصول است. اما برخلاف این باور آزمایش کاربردپذیری تعیین می‌کند که آیا کاربران واقعی می‌توانند یا نمی‌توانند کارهای ضروری را بر روی پروتوتایپ به درستی انجام دهند.
تست کاربر قبل از ایجاد محصول، در حالی‌که تست کاربردپذیری در آینده انجام خواهد شد.
صرف نظر از اینکه می خواهید چه نامی برای انجام آزمایش‌های متعددی که برای شناخت کنش‌ها و عملکردهای کاربران بر روی وب سایت خود بگذارید؛ قطعا بررسی کنش‌های افراد واقعی که از وب سایت شما استفاده می‌کنند و درس گرفتن از اشتباهات آنها بخش مهمی از فرآیند بررسی محصول است.
راحت‌ترین و ارزان‌ترین روش تست کاربردپذیری
برای گرفتن بهترین نتیجه از بازدید کاربران در صفحات وب‌سایت و یا اپلیکیشن، رابط کاربری وب‌سایت باید ساده و استفاده از آن راحت باشد.
از این رو انجام تست کاربردپذیری یک گام اساسی در خصوص کنش‌ها و واکنش‌های کاربران هنگام استفاده از وب‌سایت شما است.
برای رسیدن به بهترین عملکرد در جهت بهبود کاربری آسان، باید نتایج آزمایش‌های انجام شده دقیق باشد. یکی از ساده‌ترین کارها برای انجام تست کاربردپذیری، ضبط سشن‌های کاربران است. برای این منظور، آگاهی از نحوه حرکت بازدیدکنندگان بر روی وب‌سایت، می‌تواند در ایجاد کاربری بهتر وب‌سایت کمک کند.
